Skip to main content

An Modh Ordaitheach

2025-10-10 Bríd Ní Fhearghaile

Cad atá ann?​

‘The imperative mood’ – as Béarla.
Úsáidtear an modh ordaitheach chun ordú a thabhairt do dhuine amháin nó grúpa.

Samplaí:

  • ag míniú na rialacha a bhaineann le cluiche
  • comharthaí i spásanna poiblí
  • na treoracha a bhaineann le hoideas
  • fógraí ar iompar poiblí
  • agus araile

Na Réimnithe​

Déantar dhá réimniú de na briathra sa Ghaeilge.

An chéad réimniú​

Briathra aonsiollacha mar:

bris, ól, mol, suigh

agus briathra ilsiollacha a chríochnaíonn ar:

–áil agus –áin (m.sh. sábháil, taispeáin).

Cuirtear:

  • –igí nó –aigí le fréamh na mbriathra.
  • Leathnaítear an l i marcáil agus an n i taispeáin agus cuirtear –aigí leis an bhfréamh.

Briathra mar dóigh agus téigh:

  • Cailltear an –igh
  • Cuirtear –igí leis an gcuid eile den fhréamh

Briathra mar nigh agus suigh:

  • Cailltear an –igh
  • Cuirtear –ígí leis an gcuid eile den fhréamh

An dara réimniú​

Le briathra ilsiollacha a chríochnaíonn ar –igh:

  • faightear réidh leis an –igh
  • cuirtear –ígí ina áit

Le briathra ilsiollacha a chríochnaíonn ar –(a)il, –(a)in, –(a)ir, –(a)is:

  • cuirtear –(a)ígí leis an bhfréamh

An fhoirm dhiúltach​

Cuirtear ná roimh an mbriathar.

  • Cuirtear h roimh ghuta a leanann ná
  • Ní bhíonn aon athrú i gcás briathra dar tús consan

Samplaí:

  • Ná bris é!
  • Ná habair liom go bhfuil sé ar ais.
  • Ná himrígí peil ar an bpríomhbhóthar.

Cleachtadh​

  • Keep your (iolra) cards a secret.
    → Coimeádaigí bhúr gcártaí faoi rún / go rúnda.

  • Don’t forget (uatha) to call me.
    → Ná déan dearmad glaoch a chur orm.

  • Ask (iolra) Deirdre to help you.
    → Cuirigí ceist / Iarraigí ar Dheirdre cabhrú libh.

  • Áine, get one for me.
    → A Áine, faigh ceann domsa.

  • Children, write (iolra) that essay now.
    → A pháistí / a leanaí, scríobhaigí an aiste sin anois.

  • Be careful (uatha), maybe he is a cheater.
    → Bí cúramach, b’fhéidir gur caimiléir é.

  • Don’t lose (iolra) that money.
    → Ná cailligí an t-airgead sin.

  • Tell me (uatha) what happened.
    → Inis dom cad a tharla.

  • Plant (uatha) your beans in your field.
    → Cuir / plandaigh do chuid pónairí i do pháirc.

  • Count (iolra) how much money you have.
    → Comhairigí cé mhéad airgid atá agaibh.

  • Make sure (iolra) you have all of your belongings.
    → Déanaigí cinnte go bhfuil do chuid earraí agaibh.

Nathanna coitianta a úsáideann an modh ordaitheach​

  • Bígí linn!
  • Suigh síos agus lig do scíth.
  • Ná déan nós agus ná bris nós.
  • Ná caith tabac.
  • Seachain an bhearna le do thoil.
  • Léigh anois go cúramach ar do scrúdpháipéar … 🥶
  • Ná bí caifeach agus ní bheidh tú gann.
  • Mol an óige agus tiocfaidh sí.

Plé​

1. Conas cupán tae / caifé foirfe a dhéanamh
(Ag caint le duine amháin)
→ Líon / beirigh / tóg / doirt …

2. Conas a théann tú ó Choláiste na Tríonóide go dtí an Dáil, ag tosnú ag an doras tosaigh
(Ag caint le grúpa)
→ Téigí / casaigí / siúlaigí / trasnaígí …

3. Conas deireadh seachtaine maith a chaitheamh i mBaile Átha Cliath
(Ag caint le duine amháin)
→ Téigh / féach / freastail ar / ól / ith / déan …